Αφιερωμένη στο μεγαλύτερο νησί της χώρας, η οδός Κρήτης ενώνει τη Β. Μελά με την Ουρανίας και διασταυρώνεται στο μέσο της με τη Σύρου. Διαθέτει καινούργιο οδόστρωμα και ανακατασκευασμένα πεζοδρόμια, τα οποία ωστόσο παραμένουν παντελώς δύσχρηστα για τους πεζούς.
Κρήτη: Το μεγαλύτερο από τα νησιά της Ελλάδας και πέμπτο σε έκταση από τα νησιά της Μεσογείου. Έχει σχήμα επίμηκες και περιβρέχεται από το Κρητικό Πέλαγος και το Λιβυκό Πέλαγος. Είναι ορεινό νησί με ψηλότερα βουνά τα Λευκά Όρη ή Μαδάρες (όπου και το περίφημο φαράγγι της Σαμαριάς), την Ίδη ή Ψηλορείτη και τη Δίκτη. Μεγαλύτερη κοιλάδα είναι της Μεσσαράς στο νομό Ηρακλείου.
Κυριότερες πόλεις είναι τα Χανιά, το Ηράκλειο και το Ρέθυμνο (επίσης ο Άγιος Νικόλαος, η Σητεία, τα Σφακιά), ενώ περιώνυμες τοποθεσίες και ιστορικοί τόποι είναι το Φαράγγι της Σαμαριάς, το Φραγκοκάστελλο, η παραλία του Βάϊ, η Σπιναλόγγα, η Γραμβούσα, η Μονή Αρκαδίου, το Ακρωτήρι κ.ά.
Έχει γεωργική και κτηνοτροφική παραγωγή (λάδι, κρασί, σταφύλια, γαλακτοκομικά). Στην Κρήτη ζουν οι μοναδικοί στον κόσμο αίγαγροι, δηλ. αγριοκάτσικα (κρι-κρι). Κατά το μύθο, επώνυμος ήρως και πρώτος βασιλιάς της ήταν ο Κρης (κατ’ άλλους το όνομά της οφείλεται στη νύμφη Κρήτη, μια από τις Εσπερίδες ή στους Κουρήτες).
Θεωρείται τόπος γεννήσεως του Διός, που γεννήθηκε στο Δικταίον Άντρον και ανατράφηκε στο Ιδαίον Άντρον. Κατοικήθηκε στη νεολιθική εποχή (6000-3000 π.Χ.) από μεσογειακές φυλές (Κάρες, Πελασγούς, Κύδωνες κ.ά.). Η μεγάλη ακμή του Κρητικού πολιτισμού (του Μινωικού, όπως αποκλήθηκε) σημειώθηκε στα 2000-1600 π.Χ., ιδίως στους χρόνους του μυθικού βασιλιά Μίνωος, όνομα που ίσως να ήταν και τίτλος βασιλέων, ανάλογος των Φαραώ.
Την εποχή αυτή η Κρήτη ήταν μεγάλη ναυτική δύναμη και θαλασσοκράτειρα, που κυριαρχούσε στο Αιγαίο και τη Μεσόγειο και ίδρυσε αποικίες στην Ιταλία και τη Γαλατία. Τότε κτίστηκαν και τα μεγάλα ανάκτορα της Κνωσσού (όπου και ο περίφημος Λαβύρινθος), της Φαιστού, του Ζάκρου, των Μαλλίων κ.ά. Μυθικά πρόσωπα που σχετίζονται με την εποχή αυτή είναι ο Μίνως, ο Ραδάμανθυς, ο Τάλως, ο Μινώταυρος, η Πασιφάη, ο Δαίδαλος και ο Ίκαρος, ο Θησεύς και η Αριάδνη κ.ά.
Το 14ο αι. π.Χ επέδραμαν και εγκαταστάθηκαν εκεί οι Αχαιοί (αναφέρεται ο βασιλιάς Ιδομενεύς που πήρε μέρος στον Τρωικό Πόλεμο) και τον 11ο αι. π.Χ. εγκαταστάθηκαν οι Δωριείς, που τη χώρισαν σε μικρά κρατίδια. Κατά τους ιστορικούς χρόνους λεγόταν επίσης Αερία, Δολίχη, Μάκρις, Ιδαία κ.λπ. (οι Αιγύπτιοι την αποκαλούσαν Γη των Κέφτι, ενώ στη Βίβλο αποκαλείται Καφτόρ). Κυριότερες πόλεις κατά τους ιστορικούς χρόνους ήταν η Κνωσσός, η Λατώ, η Γόρτυς, η Βίεννα, η Λύκτος, η Κυδωνία κ.ά.
Το 67 π.Χ. καταλήφθηκε από τους Ρωμαίους. Από εκεί πέρασε, πηγαίνοντας στη Ρώμη, ο Απόστολος Παύλος, που ίδρυσε την πρώτη εκκλησία, την οποία διοργάνωσε ο μαθητής του Τίτος, πρώτος επίσκοπος και πολιούχος άγιος της Κρήτης. Κατά τους βυζαντινούς χρόνους η Κρήτη δέχθηκε τις επιδρομές Σαρακηνών, που ίδρυσαν τον Χάνδακα (Ηράκλειο), ενώ εκδιώχθηκαν από εκεί από τον Νικηφόρο Φωκά (961).
Το 1204 την κατέλαβαν οι Βενετοί που την κράτησαν μέχρι το 1669 (πτώση του Χάνδακα), οπότε ολόκληρη η Κρήτη περιήλθε στους Τούρκους. Από τότε άρχισε μία μεγάλη σειρά εξεγέρσεων και επαναστάσεων: 1692, 1770 (Δασκαλογιάννης), 1821-1824, 1841 (Αρ. Χαιρέτης), 1866-1869 (ολοκαύτωμα του Αρκαδίου). Το 1875-1889 παραχωρήθηκε αυτονομία. Νέα αυτονομία παραχωρήθηκε το 1897 (Ελευθ. Βενιζέλος), οπότε ανέλαβε ως ύπατος αρμοστής ο πρίγκηψ Γεώργιος της Ελλάδος.
Το 1905 έγινε η επανάσταση του Θερίσου με αρχηγό τον Ελευθέριο Βενιζέλο, που ζήτησε την ένωση με την Ελλάδα, η οποία έγινε τελικά το 1913, μετά τις νίκες στους Βαλκανικούς Πολέμους. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 έγινε ανταλλαγή των πληθυσμών: οι Τούρκοι κάτοικοι έφυγαν από την Κρήτη και εγκαταστάθηκαν εκεί πρόσφυγες από τη Μ. Ασία.
Κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ύστερα από την κατάληψη της Ελλάδας από τους Γερμανούς, κατέφυγαν εκεί ο βασιλεύς Γεώργιος Β’ και η Κυβέρνηση. Επακολούθησε η «Μάχη της Κρήτης» (24 Απριλίου – 31 Μαΐου 1941) με πολλές απώλειες για τους Γερμανούς, που τελικά κατέλαβαν το νησί. Η κατοχή κράτησε μέχρι το 1944 με έντονο αντιστασιακό αγώνα των Κρητικών.
Η Κρήτη είναι πατρίδα των Ελευθερίου και Σοφοκλή Βενιζέλου (οι τάφοι τους είναι στο Ακρωτήρι των Χανίων), του μεγάλου ζωγράφου Δομήνικου Θεοτοκόπουλου (El Greco), των ποιητών Βιτσέντζου Κορνάρου και Γεωργίου Χορτάτζη, των λογοτεχνών Νίκου Καζαντζάκη και Παντελή Πρεβελάκη κ.ά. επιφανών.
⇒ Με πληροφορίες από: «Οδωνυμικά του Χολαργού» (2004, Εκδ. πρ. Δήμου Χολαργού)